Nâng cao hiệu quả giải quyết tố cáo về đất đai từ thực tiễn TP. Hồ Chí Minh

1. Thực tiễn tố cáo về đất đai và việc giải quyết tố cáo về đất đai trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh

Ở nước ta, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp quy định, mọi công dân đều có quyền tố cáo với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật.

Trong những năm gần đây, TP. Hồ Chí Minh đã có nhiều cố gắng, tập trung giải pháp để thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội bền vững, đó là thành quả, nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và Nhân dân Thành phố. Tuy nhiên, để phát triển kinh tế – xã hội bền vững thì phải phát triển được hạ tầng kỹ thuật, do đó, Thành phố đã triển khai nhiều dự án, thu hồi đất có diện tích, quy mô lớn. Điều này đã ảnh hưởng, tác động đến cuộc sống, tâm lý của người dân và đây là một trong những nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo, đặc biệt là khiếu nại đông người và tố cáo phức tạp, kéo dài, ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển kinh tế – xã hội của Thành phố.

Bảng 1. Tình hình tiếp nhận, xử lý và giải quyết đơn thư tố cáo trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh

Theo Thanh tra TP. Hồ Chí Minh thì năm 2019 số lượng đơn tố cáo về đất đai từ năm 2019 đến năm 2023 luôn ở tỷ lệ cao, trong đó Thanh tra Thành phố là cơ quan tiếp nhận nhiều đơn thư tố cáo về đất đai (chiếm từ 33% – 37%), tiếp đến là các sở, ngành; quận, huyện; phường xã. Tổng số các loại đơn tố cáo và vẫn tăng nhẹ qua các năm, chỉ trừ năm 2021, sau khi đại dịch vừa qua, cuộc sống còn nhiều khó khăn và mất mát lớn, nên số đơn giảm nhẹ, nhưng vẫn chiếm 33,15% (Thanh tra Thành phố tiếp nhận); 46,5% (quận, huyện, phường, xã tiếp nhận); 26,4% (sở, ngành tiếp nhận) trong tổng số các loại đơn tố cáo.

Theo Thanh tra Thành phố, tại TP Hồ Chí Minh, tố cáo về đất đai thông thường gồm các nội dung sau:

(1) Tố cáo cán bộ lợi dụng chức vụ, quyền hạn khi thực hiện các chính sách của dự án đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, thu hồi đất, bồi thường và cưỡng chế sai quy định gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân;

(2) Tố cáo cán bộ có dấu hiệu cửa quyền, nhũng nhiễu trong việc thực hiện các thủ tục hành chính về đất đai như: giao đất; cho thuê đất; cho phép chuyển nhượng quyền sử dụng đất;… không đúng quy trình;

(3) Tố cáo cán bộ lợi dung chức vụ, quyền hạn ký văn bản trái quy định pháp luật trong việc mở rộng hẻm giới, lộ giới không đúng quy định và không phù hợp thực tế, gấy ảnh hưởng đến quyền lợi công dân và tiềm ẩn nguy cơ an toàn giao thông đường bộ;

(4) Tố cáo cán bộ có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực trong công tác tham mưu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chồng lấn ranh, mở rộng diện tích sai quy định, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ sử dụng dụng đất liền kề;

(5) Tố cáo cán bộ có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực trong công tác tham mưu cấp Giấy phép xây dựng không đúng quy định (cho phép xây dựng bằng thông báo, không phải bằng giấy phép xây dựng), xây dựng trên đất kênh, rạch do Nhà nước quản lý mà chưa thực hiện việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo quy định;

(6) Tố cáo cán bộ có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực khi không phát hiện công trình xây dựng không phép trên đất là hành lang bảo vệ kênh rạch, không tham mưu cho cơ quan chức năng xử lý công trình theo quy định. Ngoài ra, một số ít trường hợp người dân tố cáo về hành vi sử dụng đất sai quy định pháp luật của công dân khác hoặc doanh nghiệp đến cơ quan có thẩm quyền yêu cầu được giải quyết.

Giải quyết tố cáo về đất đai đóng vai trò rất quan trọng, thông qua hoạt động giải quyết tố cáo về đất đai, các cơ quan nhà nước sẽ phát hiện kịp thời những hành vi sai phạm, vi phạm của cán bộ, công chức để kịp thời có biện pháp xử lý nhằm khắc phục những hạn chế, yếu kém trong quá trình quản lý đất đai. Bên cạnh đó, giải quyết tố cáo về đất đai là một hoạt động bảo đảm pháp chế trong quản lý nhà nước, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, xã hội, bảo vệ trật tự kỷ cương, trật tự pháp luật. Do đó, thực hiện tốt công tác giải quyết tố cáo về đất đai vừa góp phần tôn trọng quyền tố cáo của công dân, phát huy dân chủ trong xã hội và sức mạnh, trí tuệ của Nhân dân trong việc tham gia quản lý nhà nước, vừa bảo đảm kỷ cương, kỷ luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý hành chính nhà nước, củng cố lòng tin của Nhân dân với Đảng và chính quyền. Đồng thời, giải quyết tố cáo về đất đai góp phần chủ động, tích cực trong đấu tranh phòng ngừa tham nhũng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, góp phần phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm an ninh, trật tự xã hội ở mỗi địa phương và trong cả nước.

Kết quả giải quyết tố cáo trong thời gian tại TP. Hồ Chí Minh cho thấy, trong số những đơn tố cáo nhận được, có nội dung tố cáo đúng, có nội dung tố cáo sai và có cả nội dung tố cáo có đúng, có sai. Đối với những đơn tố cáo mà nội dung tố cáo đúng, có cơ sở, xác định rõ hành vi vi phạm thì các cơ quan nhà nước của Thành phố luôn kiên quyết chỉ đạo xử lý, giải quyết dứt điểm, triệt để, có biện pháp khắc phục, kiểm điểm, xử lý trách nhiệm của người vi phạm, thông báo cho người tố cáo biết kết quả giải quyết, tạo sự an tâm và hài lòng của người tố cáo.

Đối với những đơn tố cáo mà nội dung tố cáo sai, không có cơ sở, các cơ quan nhà nước của Thành phố có văn bản trả lời rõ ràng cho người tố cáo biết lý do nội dung tố cáo là sai và yêu cầu người tố cáo phải chấp hành nghiêm các quy định pháp luật liên quan đến việc sử dụng đất. Trường hợp phát hiện người tố cáo cố tình bôi nhọa, hạ thấp uy tín, vu khống cán bộ thì các cơ quan nhà nước của luôn có biện pháp xử lý đúng quy định pháp luật. Hoặc có những trường hợp đơn tố cáo vừa có nội dung tố cáo đúng, vừa có nội dung tố cáo sai thì tùy từng trường hợp cụ thể mà các cơ quan nhà nước của Thành phố sẽ áp dụng các biện pháp để giải quyết nội dung tố cáo đúng và có cách xử lý cụ thể đối với các nội dung tố cáo sai. 

Việc giải quyết tố cáo về đất đai có những kết quả tích cực là do toàn hệ thống chính trị của Thành phố đã quán triệt và thực hiện tốt chính sách, đường lối của Đảng, chủ trương của Nhà nước về quản lý trên mọi lĩnh vực, nhất là lĩnh vực đất đai là lĩnh vực nhạy cảm. Bên cạnh đó, các cấp chính quyền của Thành phố luôn có nhiều cố gắng, nỗ lực trong giải quyết khiếu nại, kiến nghị, phản ánh và nhất là giải quyết tố cáo về đất đai của người dân. Đây cũng là nhiệm vụ được đặt lên hàng đầu và là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn Thành phố.

Ngoài ra, các cấp chính quyền của Thành phố luôn tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là đội ngũ trực tiếp tham gia vào công tác giải quyết tố cáo về đất đai được thường xuyên học tập, nghiên cứu để có cơ sở nắm vững kiến thức pháp luật về đất đai qua và các quy định pháp luật có liên quan về tố cáo và giải quyết tố cáo, từ đó giúp đội ngũ công chức nắm vững vụ việc, tham mưu cho lãnh đạo hướng giải quyết tố cáo của người dân bảo đảm chính xác, hiệu quả, kịp thời, có tình có lý và đúng quy định pháp luật. Ngoài ra, Thành phố còn ưu tiên và quan tâm đến vai trò của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nhất là pháp luật về đất đai và các quy định về tố cáo trong từng cộng đồng khu dân cư, những buổi nói chuyện, sinh hoạt chuyên đề, các cuộc thi tìm hiểu pháp luật luôn được tổ chức thường xuyên để giúp người dân hiểu và nắm vững quy định pháp luật trong giai đoạn hiện nay nhằm thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ công dân của mình.

2. Một số tồn tại, hạn chế

Một là, khó khăn, bất cập trong việc phân loại, xử lý ban đầu những thông tin tố cáo về đất đai.

Luật Tố cáo đã tạo khung pháp lý quan trọng để bảo đảm thực hiện quy định của Hiến pháp về quyền tố cáo, công dân đã từng phát huy quyền làm chủ của mình khi góp sức vào công cuộc đấy tranh và bảo về những thành quả đã đạt được trong quá trình phát triển của Thành phố. Tuy nhiên, việc phân loại, xử lý ban đầu về đơn thư tố cáo nhiều khi không chính xác, không đúng thẩm quyền; có hiện tượng đơn tố cáo chuyển đi rồi nhưng người tố cáo không biết, dẫn đến việc họ lại gửi đơn đi nhiều nơi, thậm chí còn trực tiếp đến phòng làm việc, đến nhà các cán bộ, công chức gửi đơn gây ảnh hưởng đến trật tự tại cơ quan nhà nước và nơi ở của cán bộ, công chức.

Luật Tố cáo quy định thời gian 7 ngày là việc kể từ ngày nhận được tố cáo, cơ quan, tố chức, cá nhân có trách nhiệm ngoài việc vào sổ, còn phải tiến hành phân loại, xử lý ban đầu thông tin tố cáo, kiểm tra, xác minh về người tố cáo và điều kiện thụ lý tố cáo,…trường hợp xác minh nhiều địa điểm thì được kéo dài, nhưng không quá 10 ngày là quá ít, không đủ thời gian, vì có những trường hợp đón tố cáo nặc danh, mạo danh, không đúng địa chỉ hoặc đơn tố cáo có nội dung rõ ràng nhưng phức tạp, các tình huống đan xen lẫn nhau dẫn đến việc khó phân loại, xử lý ban đầu những thông tin tố cáo, phải mất nhiều thời gian hơn 10 ngày. Điều này dẫn đến việc giải quyết tố cáo sẽ không kịp thời, kịp lúc, tạo thêm sự bức xúc của công dân.

Bên cạnh đó, Luật Tố cáo cũng quy định rõ các nghĩa vụ của người tố cáo là trình bày trung thực về nội dung tố cáo, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung tố cáo mà mình có được. Tuy nhiên, những tài liệu công dân có được khi sử dụng để chứng minh cho nội dung tố cáo về đất đai tại TP. Hồ Chí Minh đa phần là những tài liệu chỉ mang tính chất tham khảo, không thể sử dụng để chứng minh cho hành vi vi phạm bị tố cáo. Do đó, dẫn đến việc khó khăn khi xác minh nội dung tố cáo, làm cho chất lượng của việc giải quyết tố chưa cao.

Hai là, khó khăn, bất cập trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ làm căn cứ cho việc giải quyết tố cáo về đất đai của công dân.

Việc bảo quản, lưu trữ hồ sơ liên quan đến công tác quản lý đất đai ở một số nơi trên địa bàn Thành phố còn chưa được bảo quản chặt chẽ, khoa học gây khó khăn cho việc thu thập tài liệu, chứng cứ làm căn cứ cho việc giải quyết tố cáo của công dân.

Bên cạnh đó, số liệu về tố cáo và giải quyết tố cáo về đất đai từ cấp dưới chuyển lên cấp trên ở một số nơi vẫn còn chưa chính xác tuyệt đối, chưa phản ánh đầy đủ, kịp thời về tình hình tố cáo và kết quả giải quyết các vụ việc tố cáo về đất đai gây khó khăn cho việc tiếp nhận và giải quyết tố cáo,

Ba là, khó khăn, bất cập trong việc áp dụng một số quy định của pháp luật về tố cáo để giải quyết tố cáo về đất đai tại TP. Hồ Chí Minh.

Luật Tố cáo quy định rõ khi người bị  tố cáo là cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ thì người có trách nhiệm giải quyết chính là người đứng đầu cơ quan, tổ chức có thẩm quyền  quản lý cán bộ, công chức, viên chức đó. Nhưng thực tế tại TP. Hồ Chí Minh, liên quan đến tố cáo về đất đai có nhiều trường hợp người bị tố cáo về hưu theo độ tuổi hoặc chuyển công tác đến nơi khác và giữ chức vụ cao hơn tại các cơ quan Đảng, hoặc đã bị kỷ luật đang thi hành án,…hoặc tương tự như vậy người bị tố cáo vừa được thủ trưởng đơn vị bổ nhiệm, nhưng lại do một thủ trưởng khác trực tiếp quản lý, dẫn đến việc khó khăn trong giải quyết tố cáo, làm ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác giải quyết tố cáo về đất đai.

Bên cạnh đó, Luật Tố cáo có quy định người tố cáo phải nêu rõ họ tên, địa chỉ, điểm chỉ hoặc ký tên vào đơn tố cáo. Thực tế, tố cáo về đất đai tại TP. Hồ Chí Minh có nhiều trường hợp người tố cáo có nêu rõ nội dung tố cáo, có cung cấp được những thông tin, bằng chứng cụ thể nhưng lại không muốn nêu tên của mình hoặc sử dụng tên giả và các thông tin giả để cung cấp cho cơ quan chức năng. Đối với những trường hợp này, người giải quyết tố cáo khi thì sẽ giải quyết được một số trường hợp, khi thì không giải quyết được vì không liên hệ được với người tố cáo, điều này dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong công tác giải quyết tố cáo về đất đai trên địa bàn Thành phố.

Ngoài ra, Luật Tố cáo quy định về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức có liên quan là phải thực hiện kịp thời, đúng thời hạn và đầy đủ các nghĩa vụ có liên quan đã được xác định tại kết luận nội dung tố cáo, nhưng quy định này khó thực hiện vì không thể xác định được thế nào là kịp thời, đúng thời hạn vì thực tiễn việc giải quyết tố cáo về đất đai tại TP. Hồ Chí Minh có những kết luận nội dung tố cáo về đất đai liên quan đến những hành vi vi phạm của những người về hưu, thậm chí tử tuất nên không thể khắc phục hậu quả (nếu có).   

3. Một số kiến nghị

Thứ nhất, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị – xã hội trong việc tham gia giải quyết tố cáo về đất đai.

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị – xã hội trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý đất đai, tiếp nhận đơn thư tố cáo về đất đai cần được xem là nhiệm vụ chính trị quan trọng, hàng đầu trong phát triển kinh tế – xã hội, ổn định trật tự an ninh, chính trị tại địa phương.

Do đó, các cấp ủy Đảng, thủ trưởng đơn vị cần tiếp tục quán triệt, tổ chức thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; Luật Tiếp công dân năm 2013, Luật Khiếu nại năm 2011, Luật Tố cáo năm 2018; Quy định số 11-QĐi/TW ngày 18/02/2019 của Bộ Chính trị về trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp công dân, đối thoại trực tiếp với Nhân dân và xử lý những kiến nghị, phản ánh của dân; Chỉ thị số 21-CT/TU ngày 28/5/2014 của Ban Thường vụ Thành ủy về tăng cường lãnh đạo công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh; các quy định, văn bản chỉ đạo của Thành ủy, UBND TP. Hồ Chí Minh về công tác tiếp công dân, xử lý, giải quyết đơn thư, để tạo sự chuyển biến tích cực hơn nữa về nhận thức và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong việc giải quyết tố cáo nói chung, giải quyết tố cáo về đất đai nói riêng.

Thứ hai, nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức nhất là người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong giải quyết tố cáo về đất đai.

Nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức nhất là người đứng đầu cơ quan, đơn vị nhằm khắc phục triệt để tình trạng chây ì, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong việc giải quyết về hồ sơ nhà, đất của người dân, làm cho người dân bức xúc, mất lòng tin vào các cấp chính quyền, dễ phát sinh tố cáo và tố cáo vượt cấp. Trong quá trình giải quyết, cần tăng cường sự phối hợp giữa các sở ngành có liên quan để tìm ra biện pháp, cách thức hiệu quả nhất, nhằm giải quyết nhanh chóng kịp thời các yêu cầu của người dân đúng quy định pháp luật, có tình, có lý, bảo đảm quyền lợi ích chính đáng của công dân.

Ngoài ra, để phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức trong giải quyết tố cáo về đất đai thì cần xác định kết quả tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh là tiêu chí đánh giá năng lực, mức độ hoàn thành nhiệm vụ của Đảng viên, cán bộ, công chức hàng năm trong cơ quan. Bên cạnh đó, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác kiểm tra, đôn đốc, tổ chức thực hiện các quyết định giải quyết tranh chấp, khiếu nại về đầt đai đã có hiệu lực pháp luật nhất là tại các địa phương có tốc độ đô thị hóa cao, dễ phát sinh tình hình khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp và kéo dài.

Tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai, pháp luật về tố cáo. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tố cáo có vai trò vô cùng quan trọng, không chỉ tạo chuyển biến trong nhận thức, nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật của cán bộ và Nhân dân mà còn góp phần bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển. Do đó, các địa phương trên địa bàn Thành phố cần thường xuyên thực hiện chương trình phổ biến giáo dục pháp luật, xây dựng kế hoạch tuyên truyền hiệu quả các quy định, chính sách của nhà nước về việc sử dụng đất đai, giải phóng mặt bằng để thực hiện các dự án, xây dựng, nhà ở,… để nâng cao sự hiểu biết pháp luật của người dân, góp phần hạn chế thấp nhất đơn, thư tố cáo sai, vượt cấp.

Thứ ba, Tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về tố cáo nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật về tố cáo, giải quyết tố cáo về đất đai.

Hoàn thiện pháp luật về tố cáo là một nhiệm vụ quan trọng của các cơ quan nhà nước trong công tác giải quyết tố cáo nói chung và giải quyết tố cáo về đất đai nói riêng trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hoàn thiện pháp luật về tố cáo nhằm phát hiện các vướng mắc đang tồn tại trong pháp luật về tố cáo; kịp thời phát hiện để loại bỏ những quy định đã không còn hiệu lực, không còn phù hợp với thực tiễn; sửa đổi, bổ sung các quy định cho rõ; hạn chế tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản để khắc phục kịp thời các hạn chế của pháp luật trong tố cáo, giải quyết tố cáo về đất đai.

Thời gian qua, nhiều văn bản pháp luật về tố cáo và giải quyết tố cáo được ban hành góp phần quan trọng vào việc giải quyết có hiệu quả tố cáo về đất đai. Tuy nhiên qua quá trình thực hiện cho thấy các quy định pháp luật về tố cáo và giải quyết tố cáo còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Hơn nữa, một số quy định của pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn gây khó khăn cho công tác giải quyết các vụ việc tố cáo. Chẳng hạn, Luật Tố cáo năm 2018 quy định có 2 hình thức tố cáo là tố cáo bằng đơn hoặc trình bày trực tiếp tại cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Tuy nhiên, với sự phát triển như hiện nay thi quy định này không còn phù hợp và đang trở thành rào cản trong việc thực hiện quyền tố cáo của người dân. Hoặc Luật Tố cáo quy định thời hạn giải quyết tố cáo không quá 30 ngày, vụ việc phức tạp thì gia hạn một lần nhưng không quá 30 ngày, vụ việc đặc biệt phức tạp thì có thể gia hạn hai lần, nhưng mỗi lần không quá 30 ngày. Tuy nhiên, trong lĩnh vực đất đai, đặc biệt là ở đô thị lớn, như TP. Hồ Chí Minh rất nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo mang tính lịch sử để lại, liên quan việc sử dụng đất kéo dài qua nhiều thời kỳ với nhiều lần điều chỉnh các quy định, nên sẽ không bảo đảm được thời hạn theo quy định của Luật Tố cáo.

Do đó, các cơ quan nhà nước của TP. Hồ Chí Minh cần tiếp tục rà soát các quy định của pháp luật hiện hành về tố cáo và giải quyết tố cáo về đất đai để kịp thời phát hiện các mẫu thuẫn, vướng mắc trong thực tế để sửa đổi, bổ sung, hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành quy định mới thay thế nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực hiện quyền tố cáo, đúng pháp luật, vừa tạo cơ sở pháp lý cho các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết các vụ việc tố cáo một cách có hiệu quả.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, bảo đảm thực hiện đúng, đầy đủ các quy định pháp luật về đất đai gắn với tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về đất đai của TP. Hồ Chí Minh phù hợp với Luật Đất đai năm 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Giải quyết tố cáo về đất đai phải gắn với tăng cường quản lý nhà nước về đất đai. Thực hiện tốt tất cả các nội dung của quản lý về đất đai được quy định Luật Đất đai, như: quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; quản lý việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất; bồi thường hỗ trợ tái định cư khi thu hồi đất; đăng ký đất đai, lập và quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất…. Bên cạnh đó cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính về đất đai, nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý về đất đai và cán bộ, công chức làm nhiệm vụ quản lý về đất đai, sẽ góp phần khắc phục tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong quản lý đất đai… hạn chế phát sinh tố cáo về đất đai. Đặc biệt, phải không ngừng bảo đảm tính công khai, minh bạch trong việc thực hiện các chính sách, quyết định về đất đai, xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khiếu nại, tố cáo trong lĩnh đất đai khắc phục tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong việc tiếp nhận và xử lý các hành vi vi phạm.

Đất đai là loại tài sản có giá trị đặc biệt và là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của TP. Hồ Chí Minh, nên nhu cầu được sử dụng đất của người dân là rất cao, đòi hỏi việc quản lý của chính quyền địa phương phải chặt chẽ, có phương pháp, có kế hoạch sử dụng đất phù hợp quy hoạch, chống tình trạng lấn chiếm đất, làm biến đổi đất, hủy hoại đất, thay đổi mục đích sử dụng đất của người dân, bảo đảm được quỹ đất dự phòng, quỹ đất nông nghiệp tại địa phương theo đúng quy định. Ngoài ra, việc bảo quản, giữ gìn tài liệu đăng ký sử dụng đất qua các thời kỳ thật tốt để phục vụ có hiệu quả cho công tác giải quyết tố cáo về đất đai là điều cần thiết. Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết tố cáo về đất đai tại TP. Hồ Chí Minh cho thấy, việc thực hiện không triệt để các quy định của pháp luật đất đai ở các cấp làm cho hồ sơ địa chính không đồng bộ, sổ sách, bản đồ, thiếu tư liệu cho việc quản lý, ảnh hưởng đến quá trình xác minh giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai. Do đó, cần tiếp tục nâng cao chất lượng công tác lưu trữ và tính đồng bộ của hồ sơ địa chính.

Luật Đất đai năm 2024 được Quốc hội thông quangày 18/01/2024 sẽ có hiệu lực từ ngày 01/01/2025 (thay thế Luật Đất đainăm 2013) đã bổ sung nhiều điều khoản rõ ràng, tiến bộ hơn,góp phần quản lý, khai thác, sử dụng nguồn lực đất đai được bảo đảm tiết kiệm, bền vững, đạt hiệu quả cao nhất; đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, công bằng và ổn định xã hội.

Do đó, TP. Hồ Chí Minh nói riêng và các tỉnh thành khác trên cả nước nói chung, cần tiếp tục bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đất đai phù hợp thực tế, phù hợp xu thế phát của đất nước trong giai đoạn mới, phù hợp với Luật Đất đai năm 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành để làm cơ sở cho TP. Hồ Chí Minh thực hiện tốt công tác quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng. Qua đó, tránh phát sinh việc đội ngũ cán bộ, công chức lợi dụng hạn chế của pháp luật về đất đai để cố ý để làm trái pháp luật, từ đó có thể phát sinh vụ việc khiếu nại, tố cáo.

Trong quá trình hoàn thiện các quy định của pháp luật về đất đai của TP. Hồ Chí Minh phù hợp với Luật Đất đai năm 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành cần đặc biệt lưu ý  hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về cơ chế thẩm định, xác định giá đất phù hợp thị trường, phù hợp thực tế với tình hình giao dịch bất động sản tại TP. Hồ Chí Minh. Từ đó, có cơ sở xây dựng giá đất trong quá trình xây dựng chính sách thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất đối với nhà nước bảo đảm không bị thất thoát ngân sách nhà nước nhưng phải bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị thu hồi đất. Quan tâm đến quy định về việc lấy ý kiến của người dân trong công tác lập, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để hạn chế ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của ngươi dân, tránh phát sinh những tố cáo phức tạp có liên quan. 

Thứ năm, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý đất đai, tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo

Quản lý đất đai, tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai là nội dung khó, phức tạp. Do đó, đòi hỏi người tham gia giải quyết phải có chuyên môn nghiệp vụ, trình độ kiến thức, am hiểu chủ chương, chính sách của Nhà nước đặc biệt là phải am hiểu sâu sắc pháp luật về đất đai, pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Do đó, đội ngũ công chức đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý đất đai, tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo phải không ngừng nâng cao kiến thức pháp luật, nâng cao chuyên môn nghiệp vụ mới có thể giải quyết công việc đạt hiệu quả, trả lời cho nhân dân một cách chính xác, rõ ràng những gì mà họ thắc mắc liên quan đến quá trình khiếu nại, tố cáo của mình. Từ đó bảo đảm cho Nhân dân tin tưởng vào kết quả giải quyết tố cáo và không tiếp tục tố cáo lên cấp trên.

Tại TP. Hồ Chí Minh liên quan đến khiếu nại, tố cáo về đất đai thì các vụ việc khiếu nại, tố cáo ngày càng tăng lên cả về số lượng và mức độ phức tạp, gay gắt của vụ việc. Bởi vậy, nếu người giải quyết tố cáo về đất đai không thực sự có chuyên môn nghiệp vụ thì không thể hoàn thành nhiệm vụ của mình một cách hiệu quả được. Hơn nữa, trình độ dân trí, kiến thức pháp luật của nhân dân ta ngày càng cao nên đòi hỏi về kiến thức, kinh nghiệm và hiểu biết pháp luật đối với người làm công tác giải quyết tố cáo ngày càng phải nâng lên. Do đó, các cơ quan nhà nước của Thành phố cần tăng cường phối hợp Thanh tra chính phủ, Sở Nội vụ TP. Hồ Chí Minh thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức pháp luật về quản lý đất đai, pháp luật về giải quyết tố cáo; các lớp bồi dưỡng kỹ năng, như: kỹ năng tiếp công dân, kỹ năng xử lý, giải quyết khiếu nại, tố cáo… cho đội ngũ cán bộ công chức trực tiếp làm làm công tác quản lý đất đai, tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Bên cạnh việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cần tiến hành rà soát, chấn chỉnh, bố trí đội ngũ cán bộ, công chức có năng lực, trình độ chuyên môn trực tiếp làm công tác quản lý trong lĩnh vực đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng; tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ, năng lực, kỹ năng nghiệp vụ trong công tác tiếp công dân, giải quyết tố cáo. Đồng thời cũng cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương đối với cán bộ, công chức, kiên quyết xử lý những cán bộ, công chức thiếu trách nhiệm hoặc có hành vi sai trái, nhũng nhiễu trong quá trình làm việc nhằm củng cố niềm tin của nhân dân và nâng cao hiệu quả giải quyết tố cáo về đất đai. Song song với việc tăng cường kỷ luật đối với các hành vi sai phạm của cán bộ, công chức cần có chính sách khen, thưởng đối với các cá nhân, tổ chức trong việc phát hiện, tố cáo hành vi sai trái, cán bộ có thành tích tốt trong công việc giải quyết tố cáo về đất đai.

Thứ sáu, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc tiếp nhận và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo về đất đai gắn với thanh tra trách nhiệm giải quyết tố cáo về đất đai.

Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc tiếp nhận và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo về đất đai phải được thực hiện một cách kịp thời và triệt để, tránh tình trạng người dân bức xúc, khiếu kiện kéo dài. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước đối với trách nhiệm của người đứng đầu trong việc chấp hành pháp luật tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Từ đó, phát hiện sớm những sai phạm vi phạm để có các biện pháp uốn nắn, chế tài xử lý đủ mạnh để răn đe, phòng ngừa.

Để công tác giải quyết tố cáo trong lĩnh vực đất đai có hiệu quả, mang lại sự đồng thuận trong Nhân dân, bảo đảm việc chấp hành pháp luật triệt để, nghiêm túc thì Thanh tra TP. Hồ Chí Minh, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường Thành phố và Thanh tra các quận, huyện cần tăng cường công tác thanh tra trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về đất đai, pháp luật về tố cáo; thanh tra trách nhiệm trong việc thực hiện công tác tiếp công dân, đặc biệt là việc thực hiện các kết luận tố cáo, quyết định xử lý tố cáo đã có hiệu lực pháp luật. Bên cạnh đó, Thanh tra Thành phố, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường Thành phố và UBND cấp huyện cần chủ động phối hợp rà soát, ban hành và thực hiện kế hoạch thanh tra, kiểm tra, đồng thời thực hiện các đoàn thanh tra, kiểm tra đột xuất đối với các tổ chức cá nhân có dấu hiệu vi phạm pháp luật đất đai để kịp thời xử lý.

4. Kết luận

Trong bối cảnh tăng trưởng mạnh mẽ của đất nước, của TP. Hồ Chí Minh hiện nay, thì đi cùng với sự gia tăng dân số, việc sử dụng đất để phát triển, mở rộng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng, làm nền tảng và động lực để phát triển nền kinh tế – xã hội là một việc tất yếu, cho nên việc luôn phát sinh tố cáo về đất đai là điều khó tránh khỏi. Do đó, việc tiếp tục nâng cao hiệu quả giải quyết tố cáo nói chung, tố cáo về đất đai nói riêng là điều cần thiết. Đồng thời, quá trình thực hiện cần tiếp tục quán triệt các quan điểm của Đảng về công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, đồng thời cần có sự nỗ lực và quyết tâm của cả hệ thống chính trị Thành phố.

TS. Nguyễn Thế Tài
Phân hiệu Học viện Hành chính Quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh

Chú thích:
1. TP. Hồ Chí Minh xử lý 85.300 đơn thư kiến nghị, khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai. https://baovephapluat.vn/kiem-sat-khieu-to/tp-ho-chi-minh-xu-ly-85-300-don-thu-kien-nghi-khieu-nai-to-cao-lien-quan-den-dat-dai-156429.html, truy cập 16/4/2024
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Chính trị (2014). Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 26/5/2014 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo.
2. Bộ Chính trị (2019). Quy định số 11-QĐi/TW ngày 18/02/2019 trị về trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp công dân, đối thoại trực tiếp với Nhân dân và xử lý những kiến nghị, phản ánh của dân.
3. Chính phủ (2019). Nghị định số 31/2019/NĐ-CP 10/4/2019 quy định chi tiết một số điều và biện pháp tổ chức thi hành Luật Tố cáo.
4. Quốc hội (2013). Hiến pháp năm 2013.
5. Quốc hội (2018). Luật Tố cáo năm 2018.
6. Quốc hội (2013). Luật Đất đai năm 2013.
7. Quốc hội (2024). Luật Đất đai năm 2024.
8. Quốc hội (2013). Luật Tiếp công dân năm 2013.
9. Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh (2022, 2023). Báo cáo tổng kết công tác năm 2022, 2023.
10. Thanh tra Chính phủ (2021). Thông tư số 05/2021/TT-TTCP ngày 01/10/2021 của quy định quy trình xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ánh.
11. Thành uỷ TP. Hồ Chí Minh (2014). Chỉ thị số 21-CT/TU ngày 28/5/2014 của Ban Thường vụ Thành ủy về tăng cường lãnh đạo công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
12. Thành uỷ TP. Hồ Chí Minh (2014). Chỉ thị số 21-CT/TU ngày 28/5/2014 của Ban Thường vụ Thành ủy về tăng cường lãnh đạo công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
13. Thanh tra Chính phủ (2021). Thông tư số 04/2021/TT-TTCP ngày 01/10/2021 của Thanh tra Chính phủ quy định quy trình tiếp công dân.

Nguồn: https://www.quanlynhanuoc.vn/