Bài 2: Sáp nhập hành chính: Bản sắc văn hóa không mai một

Danh xưng có thể đổi, nhưng văn hóa thì còn mãi

Nhiều thế hệ người dân ở vùng nông thôn, miền núi có sự gắn bó sâu sắc với tên gọi làng, xã, huyện của mình. Chính điều này đã hình thành nên những cảm xúc hoài niệm vốn là yếu tố văn hóa mang tính tự nhiên trong đời sống cộng đồng. Tuy nhiên, không thể đồng nhất việc thay đổi tên gọi hành chính với sự mất đi bản sắc văn hóa. Bản sắc văn hóa của một cộng đồng không chỉ đơn thuần tồn tại trong tên gọi mà được gìn giữ, phát triển thông qua lối sống, phong tục, tập quán, tín ngưỡng và sự tiếp nối các giá trị văn hóa giữa các thế hệ cư dân. Thực tế cho thấy, tên gọi địa giới hành chính có thể được điều chỉnh phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước, nhưng các giá trị văn hóa truyền thống vẫn được bảo tồn và phát triển bền vững trong đời sống hằng ngày. Vì vậy, luận điệu cho rằng xóa bỏ tên gọi hành chính là làm mất văn hóa truyền thống chính là cách hiểu phiến diện, đánh tráo khái niệm, dễ gây ra những ngộ nhận, hoài nghi không đáng có trong cộng đồng. Cần nhận thức đúng rằng, việc thay đổi tên gọi chỉ là điều chỉnh về mặt quản lý hành chính, hoàn toàn không ảnh hưởng đến việc duy trì, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vốn luôn được nuôi dưỡng bởi chính con người và cộng đồng địa phương.

Văn hóa được duy trì bởi con người và thiết chế, không phải ranh giới hành chính: Trong đời sống xã hội, các giá trị văn hóa được gìn giữ và lưu truyền nhờ sự tương tác thường xuyên giữa con người với các thiết chế văn hóa như đình, chùa, nhà văn hóa, trường học, các lễ hội và làng nghề truyền thống. Những giá trị đó không thể bị xóa bỏ chỉ bởi sự thay đổi của địa giới hành chính. Thực tế cho thấy, nếu được tổ chức tốt và có chính sách quản lý phù hợp, việc sáp nhập đơn vị hành chính sẽ tạo điều kiện thuận lợi để đầu tư nguồn lực, mở rộng quy hoạch phát triển không gian văn hóa xã hội một cách khoa học, hiệu quả và bền vững hơn. Minh chứng cụ thể nhất cho điều này là việc mở rộng địa giới hành chính Hà Nội năm 2008. Khi đó, thành phố Hà Nội đã tiếp nhận toàn bộ tỉnh Hà Tây cũ, vốn là nơi có nhiều di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh và các giá trị văn hóa đặc sắc.

Sau hơn một thập kỷ sáp nhập, thay vì bị mai một, những giá trị văn hóa truyền thống tại đây đã được quy hoạch, đầu tư bài bản hơn và ngày càng phát huy hiệu quả tích cực. Nhiều di sản văn hóa nổi tiếng như Chùa Tây Phương, Chùa Thầy, Hội Gióng, lễ hội Tản Viên Sơn Thánh được bảo tồn, nâng cấp, góp phần làm phong phú thêm không gian văn hóa và thúc đẩy phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Thủ đô. Bên cạnh đó, các làng nghề truyền thống như lụa Vạn Phúc, mây tre đan Phú Vinh cũng được kết nối hiệu quả với các chuỗi giá trị kinh tế và du lịch, mở rộng hơn nữa sự lan tỏa giá trị văn hóa từ cấp độ địa phương lên quy mô thành phố lớn.

Như vậy, rõ ràng rằng văn hóa của một địa phương không bị mất đi hay bị giới hạn bởi các ranh giới hành chính. Khi các chính sách và biện pháp quản lý được thiết kế một cách khoa học, chủ động và đúng hướng, quá trình sáp nhập không những không làm tổn hại tới bản sắc văn hóa truyền thống, mà còn là cơ hội tốt để nâng tầm và quảng bá các giá trị văn hóa địa phương đến với cộng đồng rộng lớn hơn.

Sáp nhập không làm mất gốc: Văn hóa được bảo tồn bằng cách quản lý linh hoạt

Trong thực tế triển khai sáp nhập đơn vị hành chính, nhiều địa phương đã có những cách làm hiệu quả để vừa bảo đảm tính ổn định, vừa duy trì và phát huy các giá trị văn hóa đặc trưng của từng vùng miền. Việc bảo tồn văn hóa được thể hiện linh hoạt thông qua chính sách đặt tên các cơ sở giáo dục, khu dân cư, tổ dân phố và nhà văn hóa bằng các tên gọi truyền thống của địa phương. Cách làm này giúp người dân giữ được mối liên kết tâm lý sâu sắc với quê hương, duy trì cảm giác gắn bó, quen thuộc, ngay cả khi đơn vị hành chính đã được điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu phát triển chung.

Bên cạnh đó, không gian văn hóa truyền thống của các địa phương không hề bị thu hẹp hay mất đi bởi sự thay đổi địa giới hành chính. Ngược lại, các giá trị văn hóa này được đặt trong những không gian phát triển lớn hơn, có sự liên kết chặt chẽ giữa các địa phương, vùng miền nhằm đáp ứng hiệu quả yêu cầu phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội trong giai đoạn hội nhập. Các hoạt động văn hóa như lễ hội truyền thống, việc tu bổ di tích, duy trì phong tục tập quán vẫn tiếp tục diễn ra và ngày càng được quan tâm đầu tư mạnh mẽ hơn nhờ việc phân bổ nguồn lực hiệu quả sau sáp nhập. Điều này một lần nữa khẳng định rằng, quá trình sáp nhập nếu được thực hiện bài bản, khoa học, không những không làm mất đi "gốc" văn hóa mà còn tạo ra cơ hội quý giá để phát huy mạnh mẽ và bền vững hơn nữa những giá trị văn hóa truyền thống của mỗi địa phương.

Cục bộ hóa văn hóa, chiến thuật cũ nhằm chia rẽ đoàn kết dân tộc

Quan điểm cho rằng việc sáp nhập làm mất bản sắc văn hóa không chỉ đơn thuần là biểu hiện của sự hoài nghi hay thiếu thông tin, mà trong nhiều trường hợp còn bị lợi dụng để kích động tâm lý phản ứng tiêu cực, gây hoang mang trong dư luận và làm suy giảm niềm tin vào chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Thực tế cho thấy, các thế lực chống phá thường xuyên lợi dụng luận điểm này để gây chia rẽ cộng đồng, kích động tâm lý cục bộ địa phương, từ đó phá hoại khối đoàn kết thống nhất của toàn dân tộc.

Các đối tượng này khai thác tâm lý hoài niệm của người dân về tên gọi làng xã, huyện thị, khiến một bộ phận người dân hiểu sai rằng việc thay đổi địa giới hành chính sẽ dẫn tới mất mát văn hóa, bản sắc quê hương. Những luận điệu sai trái, xuyên tạc này dễ gây ra cảm giác hoang mang, bức xúc, làm lu mờ mục tiêu chính đáng và cao cả của chủ trương cải cách hành chính nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tạo động lực phát triển kinh tế xã hội bền vững. Vì vậy, mỗi người dân, cán bộ, đảng viên cần tỉnh táo nhận diện rõ và có ý thức cảnh giác cao trước những luận điểm đánh vào cảm xúc này. Việc hiểu đúng bản chất của vấn đề không chỉ giúp bảo vệ sự đúng đắn của chủ trương cải cách mà còn góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và sự đoàn kết, thống nhất trong toàn xã hội.

Sáp nhập để kế thừa và phát huy: Gắn truyền thống văn hóa với phát triển hiện đại

Để giải quyết hiệu quả những nhận thức chưa đúng về vấn đề sáp nhập đơn vị hành chính và bảo tồn văn hóa truyền thống, vai trò của truyền thông chính sách là rất quan trọng. Việc các địa phương giữ lại tên gọi truyền thống cho các trường học, khu dân cư, tổ dân phố hay các nhà văn hóa chính là cách làm thiết thực, cụ thể, khẳng định rõ nét sự kế thừa, phát huy các giá trị văn hóa trong bối cảnh mới. Bên cạnh đó, các hoạt động văn hóa truyền thống như lễ hội, phong tục tập quán, việc tôn tạo và phát huy giá trị các di sản vật thể và phi vật thể cần tiếp tục được duy trì, phát triển, tạo nên sự kết nối sâu sắc giữa quá khứ và tương lai, giữa truyền thống văn hóa với yêu cầu của sự phát triển hiện đại.

Cùng với việc duy trì các hoạt động văn hóa truyền thống, các cơ quan chức năng cần tăng cường hơn nữa nguồn lực đầu tư cho các địa phương sau sáp nhập, tổ chức bài bản các chương trình văn hóa, giáo dục nhằm phát triển hài hòa và hiệu quả hơn các giá trị văn hóa địa phương trong điều kiện hành chính mới. Những hoạt động này không chỉ giúp cộng đồng cư dân duy trì mối liên hệ tinh thần với quê hương, mà còn là điều kiện thuận lợi để quảng bá, lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống đến với cộng đồng rộng lớn hơn, trong không gian văn hóa được tổ chức hợp lý, khoa học và hiệu quả.

Thực tế cho thấy, văn hóa của một địa phương không thể bị xóa bỏ chỉ bởi sự thay đổi ranh giới quản lý hành chính. Ngược lại, nếu chính sách được thiết kế và tổ chức tốt, việc sáp nhập sẽ trở thành cơ hội quý giá, tạo nền tảng vững chắc để đưa các giá trị văn hóa truyền thống vươn xa hơn, hòa nhập một cách chủ động, linh hoạt vào dòng chảy phát triển chung của đất nước trong bối cảnh hiện đại. Đây là điều kiện để các giá trị văn hóa địa phương được bảo tồn, kế thừa và phát huy mạnh mẽ, hiệu quả hơn nữa trong tương lai.

Kết luận: Chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính là một quyết sách quan trọng nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội trong bối cảnh mới. Luận điểm cho rằng sáp nhập sẽ làm mất đi bản sắc văn hóa địa phương là nhận định phiến diện, thiếu cơ sở lý luận và thực tiễn, dễ dẫn đến những ngộ nhận không đáng có trong cộng đồng dân cư. Thực tế từ các địa phương đã triển khai cho thấy, văn hóa truyền thống không những không bị mai một, mà còn được bảo tồn và phát huy mạnh mẽ hơn nhờ các chính sách đầu tư, quản lý khoa học, linh hoạt và hiệu quả. Để tiếp tục thực hiện tốt chủ trương này, cần tăng cường truyền thông chính sách, đẩy mạnh đầu tư nguồn lực, phát huy dân chủ cơ sở, đồng thời nâng cao nhận thức và sự cảnh giác của nhân dân trước các luận điểm sai trái. Sáp nhập đơn vị hành chính, khi được thực hiện đúng đắn, sẽ góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa địa phương, tạo động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển hài hòa, bền vững của đất nước trong thời kỳ hội nhập và phát triển.